Podejście Adama Smitha w teorii ekonomii do mechanizmu niewidzialnej ręki rynku opierało się na założeniu, że mechanizm równoważący sytuację rynkową działa jedynie w warunkach konkurencji doskonałej. W praktyce oznacza to, że rynek podlega efektowi motyla - każde najmniejsze zachwianie w jego strukturze niesie za sobą daleko idące konsekwencje.
Smith podkreślał, że równowaga rynkowa jest możliwa jedynie dzięki zachowaniu odpowiednich warunków, co z praktyce gospodarczej oznacza m. in. brak monopolizacji na usługi czy produkty.
Według Smitha efektywność rynku i najwyższe zdolności produkcyjne możliwe są do osiągnięcia jedynie w sytuacji, kiedy nie ma ani jednego czynnika zakłócającego rynkową równowagę.
Teoria chaosu a rynek
Teoria chaosu wskazuje, że naturalną właściwością każdego układu jest zmienność. Oznacza to, iż samo zachowanie określonego układu może zmienić się z uporządkowanego w chaotyczne, przy czym nie zawsze istnieje możliwość określenia granic między zachowaniem chaotycznym a uporządkowanym (Cichocki 1997). Istota chaosu dynamicznego, czy deterministycznego sprowadza się do założenia, że efektywność funkcjonowania każdego układu uwarunkowana jest czynnikami początkowymi. W praktyce oznacza to, że wszelkie procesy następują po sobie w określonej u uporządkowanej kolejności - jednak tylko w momencie, kiedy podstawowe warunki zostały zapewnione na początku. Każde wstępne zachwianie prowadzi do nieprawidłowości w późniejszych strukturach układu, co z kolei wpływa na spadek wydajności i efektywności.
Smith a efekt motyla
Z jednej strony zatem sytuacja gospodarcza, podobnie jak równowaga rynkowa uzależnione są przede wszystkim od określonej sytuacji. Rynek efektywny - według Smitha to rynek konkurencji doskonałej, niemniej jednak, każde zaburzenie tego ładu gospodarczego, najdrobniejsza nawet zmiana staje się przyczyną destabilizacji, a co za tym idzie burzy efektywność rynku. Oznacza to, że rynek, podobnie jak i wszelkie inne obszary życia społecznego czy gospodarczego podlega efektowi motyla - najdrobniejsze działanie odmienne od przewidywanego czy ustalonego wpływa na zachowanie całego układu, wprowadzając chaos deterministyczny. Chaos oczywiście jest następstwem działania określonych czynników.
Efekt motyla a rynek
Najmniej z pozoru znaczące wydarzenie potrafi zmienić cały system mechanizmów rynkowych. Przykładem tu są oczywiście niemalże wszystkie kryzysy - ekonomiczne, gospodarcze, społeczne, etniczne czy globalne. Boom na rynku nieruchomości oraz bessa w sektorze bankowym w USA spowodowały wahania na giełdzie, co z kolei przełożyło się na straty globalne - wszystkich inwestorów z całego świata posiadających amerykańskie papiery wartościowe. W identycznej sytuacji znalazły się wszelkie instytucje i organizacje powiązane chociażby w najmniejszym stopniu z danym sektorem gospodarki. Przyczyna tego kryzysu w rzeczywistości była błaha, niemniej rozrosła się do globalnych rozmiarów.
Ekonomia Adama Smitha
Niewidzialna ręka rynku to mechanizm, który doskonale radzi sobie z regulacją sytuacji na rynku. Zadaniem rządu nie jest zatem stała kontrola gospodarki, a jedynie wspieranie rozwoju i dostarczanie czynników stymulujących rozwój. Zamiany cen, popytu, podaży - to zagadnienia ściśle związane z ekonomią i psychologią, wynikające z samej natury rynku. Oznacza to, że regulacje w tym zakresie nie powinny stanowić przedmiotu zainteresowania zewnętrznego środowiska.
Źródła:
- Cichocki R., Teorie społeczne a możliwości praktyczne, Poznań 1997.